Pozbywanie się zbędnego owłosienia to dla wielu osób temat kojarzący się przede wszystkim z uciążliwymi, czasochłonnymi oraz – nierzadko – bolesnymi zabiegami depilacji domowej. W dodatku – o krótkotrwałych efektach. Któż nie chciałby więc rozwiązać problemu skuteczniej i na dłużej? I w dodatku trwale pożegnać się z wrastającymi włoskami czy „truskawkową skórą”?
Z pomocą przychodzi epilacja laserowa, czyli laserowe usunięcie cebulek włosów (czasem określana popularnie mianem „depilacji laserowej”). Seria zabiegów epilacji laserowej to przede wszystkim idealny sposób na długoterminowe pozbycie się zbędnego owłosienia – zarówno tego “trudnego”, jak i mniej gęstego i uciążliwego. W dodatku, z korzyścią dla stanu naszej skóry, „zmęczonej” już efektami tradycyjnej depilacji.
SPIS TREŚCI:
- Epilacja laserowa – co to jest i dlaczego warto?
- Epilacja a fazy wzrostu włosa
- Czy epilacja jest skuteczna?
- Wskazania i przeciwskazania do zabiegu
- Jak często przeprowadzać zabieg?
- Ile kosztuje “depilacja” laserowa?
- Epilacja laserowa – jak przebiega zabieg?
- Przygotowanie do zabiegu
- Przebieg “depilacji” laserowej
- Regeneracja skóry po epilacji
- Możliwe skutki uboczne po fotoepilacji
- Epilacja laserowa – co po zabiegu?
- Czas rekonwalescencji
- Pielęgnacja domowa po epilacji
- Jak wydłużyć efekty epilacji laserowej?
- Epilacja laserowa okiem eksperta – najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi
Epilacja laserowa – co to jest i dlaczego warto?
Depilacja a epilacja – jaka jest różnica?
Po pierwsze, zacznijmy od wyjaśnienia różnicy między tymi dwoma pojęciami, gdyż często stosowane są wymiennie (nierzadko mylnie). Co więcej, nawet w gabinetach czy klinikach medycyny estetycznej można się spotkać z powszechnie używanym określeniem „depilacja laserowa”. Pomimo tego, że nie jest to do końca prawidłowe określenie, dzieje się tak ze względu na jego powszechne użycie i zrozumienie wśród pacjentów.
Tak naprawdę, różnica między depilacją a epilacją jest znacząca! A mianowicie, depilacja działa tylko na łodygę włosa, przynosi efekty krótkoterminowe i odbywa się głównie w sposób mechaniczny (depilatorem domowym, maszynką jednorazową, woskiem, pęsetą, etc.). Epilacja, z kolei, jest wykonywana laserem i pozwala usuwać cebulki włosów. Tym samym, przynosi długotrwałe efekty.
Epilacja laserowa lub fotoepilacja (nazywana też powszechnie „depilacją laserową”) jest bez wątpienia jednym z najbardziej skutecznych sposobów usuwania zbędnego owłosienia. Obecnie dostępne są liczne urządzenia laserowe emitujące światło i długości fali „dedykowanej” do usuwania owłosienia.
Najczęściej wyróżnia się 4 powody depilacji laserowej skóry:
- nadmierne owłosienie (hypertrichosis),
- hirsutyzm – wzrastanie włosów u kobiet w okolicach zależnych od androgenów (górna warga, broda, klatka piersiowa),
- płaty skóry wykorzystywane do przeszczepów skórnych,
- powody kosmetyczne lub kulturowe (niepożądane owłosienie).
Na czym dokładnie polega depilacja laserowa?
Co jest zatem podstawą laserowej redukcji owłosienia? Wybiórcza fototermoliza, czyli proces zamiany energii świetlnej w cieplną, a następnie niszczenie ściśle określonej tkanki posiadającej barwnik (w tym przypadku włosy).
Jak to w rzeczywistości działa? Po pierwsze, energia świetlna emitowana przez monochromatyczny laser (jednolita długość fali światła) zostaje pochłonięta przez zawierające barwnik elementy strukturalne skóry, czyli włosy. Następnie zostaje przemieniona w energię cieplną, która z kolei niszczy mieszki włosowe. A wskutek zniszczenia mieszków włosowych, proces wzrostu włosów zostaje zredukowany na długi czas.
Lasery wykorzystywane do fotodepilacji laserowej:
- laser rubinowy 694nm
- laser aleksandrytowy 755nm
- laser diodowy 810nm
- laser Nd:YAG 1064nm
Epilacja a fazy wzrostu włosa
Każdy włos przechodzi 3 fazy wzrostu:
- anagen – faza aktywnego wzrostu mieszka włosowego, w której włos zawiera obfite ilości barwnika – melaniny.
- katagen – faza regresji, podczas której następuje zakończenie podziałów komórek w długiej części mieszka włosowego. Z kolei w dolnej jego części rozpoczyna się proces inwolucji – czyli zaniku cebulek.
- telogen – ostatnia, spoczynkowa faza włosa, jego stadium terminalne. Podczas tej fazy włos wypada, a w mieszku włosowym albo nie ma już, albo jest tylko szczątkowa ilość melaniny (czyli barwnika).
Badania naukowe i doświadczenia wykazały, że światło lasera działa tylko na fazę anagenu.
|
Włosy anagenowe (%) |
Włosy telogenowe (%) |
Czas trwania telogenu |
Głębokość mieszków włosowych (mm) |
Skóra głowy |
85 |
13 |
3-4 miesiące |
3-5 |
Górna warga |
65 |
35 |
6 tygodni |
1-2,5 |
Broda |
70 |
30 |
10 tygodni |
2-4 |
Okolice pach |
30 |
70 |
3 miesiące |
3,5-4,5 |
Tułów |
30 |
70 |
12 tygodni |
2-4,5 |
Okolica łonowa |
30 |
70 |
12 tygodni |
3,5-4,5 |
Ramiona |
20 |
80 |
18 tygodni |
2,5-4 |
Piersi |
30 |
70 |
12 tygodni |
3-4,5 |
Kończyny dolne |
20 |
80 |
24 tygodnie |
2,5-4 |
Czy epilacja jest skuteczna?
FDA w 1998 roku, rejestrując urządzenia do depilacji laserowej, wprowadziła określenie „permanent hair reduction” – czyli „trwała redukcja owłosienia”. Termin ten oznacza długotrwałe zmniejszenie ilości włosów po serii zabiegów z wykorzystaniem lasera, utrzymujące się dłużej niż pełen cykl włosa w określonej okolicy (4-12 miesięcy + 6 miesięcy).
Aczkolwiek, chcąc ocenić szansę na skuteczność zabiegu laserowego, należy tak naprawdę ocenić szansę dla każdej osoby indywidualnie. Największe efekty uzyskuje się w przypadku przeprowadzenia serii zabiegów u osób z jasnym odcieniem skóry i ciemnymi włosami (redukcja 80-90% owłosienia i utrzymujący się długotrwały efekt).
Na skuteczność depilacji laserowej mają wpływ następujące czynniki:
-
rodzaj włosów:
- kolor włosa – największy efekt uzyskuje się w przypadku włosów o ciemnej barwie (czarne i ciemnobrązowe), nawet u osób o fototypie III, IV i V). Natomiast w przypadku osób o kolorze włosów blond, siwych i rudych, permanentne zredukowanie włosów nie jest niestety możliwe.
- grubość włosa – im cieńszy włos, tym łatwiej go usunąć. Tym samym, im grubszy włos (duża zawartość keratyny), tym usunięcie go jest trudniejsze.
- głębokość włosów w skórze – włosy płytko położone usuwają się łatwiej, natomiast włosy głęboko położone dużo trudniej (np. włosy na plecach u mężczyzn).
- lokalizacja włosów – doświadczenie pokazuje, że włosy pod pachami i w okolicy łonowej są bardzo podobne, w zakresie procentowego udziału włosów w fazie teologenowej i anagenowej, głębokości i czasu trwania telogenu. W tych okolicach wymagane jest zazwyczaj wykonanie większej ilości powtórzeń zabiegów.
-
kolor skóry
Im fototyp niższy (czyli skóra jaśniejsza), tym większa skuteczność dzięki możliwości zastosowania bardziej intensywnych parametrów zabiegowych.
-
opalenizna
Z założenia jest przeciwwskazaniem do wykonania zabiegu. Co więcej, im dłuższy okres bez opalania skóry, tym intensywniejsze parametry zabiegowe można zastosować, bez ryzyka poparzenia. Co za tym idzie, zwiększa się skuteczność zabiegu.
-
odstępy między zabiegami
Zazwyczaj kolejne zabiegi wykonuje sie w odstępie 6-12 tygodni, czyli po czasie, gdy odrosną nowe włosy i przestanie ich przybywać.
-
przygotowanie do zabiegu
Na minimum miesiąc przed planowanym zabiegiem nie należy wyrywać włosów mechanicznie (pęseta, depilator elektryczny) czy stosować woskowania.
-
występowanie nieprawidłowego owłosienia (hirsutyzm i hipertrychoza)
W tym przypadku, zabiegi laserowe powinno się wykonywać, gdy pacjent jest pod opieką poradni endokrynologicznej.
U osób z ciemnym fototypem skóry zaleca się stosowanie laserów neodymowo-yagowych, zamiast laserów diodowych i aleksandrytowych. Wprawdzie emitowane przez nie światło jest nieco mniej skuteczne (ponieważ jest słabiej wychwytywane przez chromofor – melaninę w stosunku do światła laserów diodowych i aleksandrytowych), ale jest bezpieczniejsze dla skóry.
Typ lasera |
Oczekiwana skuteczność lasera |
Fototyp skóry |
Kolor włosów |
Grubość/ średnica włosa |
Rubinowy w trybie zwykłym |
Długoterminowe usunięcie włosów |
I – III |
ciemny do jasnobrązowego |
Delikatne |
Aleksandrytowy w trybie zwykłym |
Długoterminowe usunięcie włosów |
I – IV |
ciemny do jasnobrązowego |
Delikatne |
Pulsacyjny diodowy |
Długoterminowe usunięcie włosów |
I – IV |
ciemny do jasnobrązowego |
szorstkie |
Nd:YAG w trybie zwykłym |
Długoterminowe usunięcie włosów |
I – VI |
ciemny do jasnobrązowego |
szorstkie |
Nd:YAG w trybie Q-switched |
Przejściowy efekt usunięcia włosów |
I – VI |
ciemny do jasnobrązowego |
szorstkie |
Intensywne światło pulsacyjne przy odcięciu na poziomie 1064nm |
Długoterminowe usunięcie włosów |
I – VI |
ciemny do jasnobrązowego |
szorstkie |
Wskazania i przeciwskazania do zabiegu
wskazania:
- nadmierne owłosienie
- względy estetyczne, kulturowe
- hirsutyzm
przeciwwskazania:
- nowotwory skóry i innych narządów + 5 lat po zakończeniu leczenia
- ciąża
- rozrusznik serca
- duże, szybko rosnące, niezdiagnozowane przez dermatologa zmiany barwnikowe na skórze
- skłonność do powstawania bliznowców
- fotodermatozy
- nadwrażliwość na światło słoneczne
- aktywna opryszczka
- przerwanie ciągłości skóry w okolicy zabiegowej
- wypryskowe zmiany na skórze
- zaczerwienienie, obrzęk, rany nieznanego pochodzenia na skórze
- metalowe implanty i protezy w okolicy zabiegowej
- porfirie
- padaczka
- choroby psychiczne
przeciwwskazania względne:
- karmienie piersią
- żylaki
- bielactwo
- cukrzyca
- łuszczyca
- przyjmowanie leków: rozrzedzających krew, hormonalnych
- przyjmowanie substancji fotouczulających w tym również ziół fotouczulających do 2 tygodni przed zabiegiem
- inwazyjne zabiegi kosmetyczne (mikrodermobrazja, peelingi chemiczne, zabiegi z przerwaniem ciągłości skóry)
- depilacja woskiem (miesiąc przed zabiegiem)
Jak często przeprowadzać zabieg?
Zabieg wykonuje się w seriach, zazwyczaj co 6-12 tygodni. Należy jednak pamiętać, że przed i po każdym zabiegu nie można się opalać. Z tego względu, dobrze jest rozłożyć całą serię zabiegową w czasie: z rozwagą i uwzględnieniem czasu na czynności przygotowawcze do zabiegu.
Zazwyczaj przeprowadza się 4 do 7 zabiegów w serii. Ilość zabiegów uzależniona jest od wielu czynników (rodzaju włosa, jego koloru, grubości, fototypu, zastosowanego lasera, indywidualnej oceny osoby, u której wykonywany jest zabieg).
Ile kosztuje epilacja laserowa?
Cena za zabieg zależna jest od wielu czynników:
- ilości potrzebnych zabiegów,
- obszaru depilacji,
- jakości lasera,
- poziomu wykwalifikowania personelu,
- miejsca, gdzie wykonywany jest zabieg (prestiż kliniki, lokalizacja).
Średnio można przyjąć, że za niewielkie obszary zabiegowe – takie jak np. wąsiki, broda, uszy – to koszt 50-150zł. Większe okolice, takie jak pachy czy bikini, to koszt rzędu 150-400zł. A w przypadku depilacji okolic dużych (np. nogi czy plecy), koszt może się wahać w przedziale 300-1000zł za zabieg.
Fotoepilacja laserowa – jak przebiega zabieg?
Przygotowanie do zabiegu
W pierwszej kolejności, na pół roku przed zabiegiem należy zaprzestać kuracji retinoidami.
1,5 – 2 miesiące przed zabiegiem należy:
- zrezygnować z opalania skóry,
- zrezygnować z samoopalaczy,
- wyłączyć stosowanie wosku, zrezygnować z depilacji przy użyciu pęsety oraz depilatora mechanicznego (można natomiast używać w celu depilacji zwykłe maszynki do golenia).
2 tygodnie przed zabiegiem to czas na wyłączenie leków fotouczulających oraz ziół:
- leków przeciwcukrzycowych,
- leków moczopędnych,
- leków hormonalnych podawanych przy zastępczej terapii hormonalnej (estrogeny uwrażliwiają na słońce!),
- fenotiazyny (chloropromazyna, prometazyna, promazyna, tiorydazyna),
- antybiotyków, zwłaszcza doksycykliny (mniej tetracyklina),
- osulfonamidów,
- beta-blokerow (przede wszystkim Propranololu),
- leków obniżających stężenie cholesterolu,
- psolarenów (leków uwrażliwiających na działanie słońca),
- środków antyarytmicznych,
- leków przeciwzapalnych, niesteroidowych,
- leków przeciwgrzybiczych (głównie maści),
- leków przeciwłupieżowych i przeciwtrądzikowych, na bazie dziegciu,
- olejku z dziurawca i arcydzięgla, naparów oraz tabletek sporządzonych z tych roślin,
- ogólnie mówiąc, wszelkie środki bazowane na następujących ziołach powinny zostać wyłączone: aminek zwyczajny, ruta, rumianek, nagietek, arnika, chryzantema, dalia, krwawnik, wrotycz, nawłoć, bylica pospolita, cykoria.
Dobrze przeprowadzony zabieg jest bezpieczny dla zdrowia pacjenta, jednak należy się do niego należycie przygotować.
Na tydzień przed zabiegiem należy:
- unikać przesuszenia skóry,
- unikać podrażnień skóry,
- zaprzestać stosowania peelingów mechanicznych.
24 godziny przed zabiegiem nie należy:
- spożywać alkoholu ani innych używek,
- przyjmować leków rozrzedzających krew (np. aspiryna),
- przyjmować leków przeciwbólowych,
- wykonywać zabiegów cieplnych,
- wykonywać peelingów i innych zabiegów kosmetycznych.
I wreszcie, w dniu zabiegu należy pamiętać, aby:
- usunąć włosy przy pomocy maszynki do golenia,
- nie stosować balsamów i kremów w okolicy zabiegowej,
- nie podrażniać skóry okolicy zabiegowej.
Przebieg “depilacji” laserowej
1. Wstępna konsultacja
Przede wszystkim, zabieg wykonuje się po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu z osobą poddawaną zabiegowi. Następnie, na jego podstawie oraz ocenie fototypu skóry i rodzaju włosa, dobiera się indywidualne parametry. Dopiero po wykluczeniu przeciwskazań, można przystąpić do przeprowadzenia zabiegu.
2. Zabieg
Zabieg przeprowadza się przede wszystkim na czystej, nieopalonej oraz odtłuszczonej skórze. Należy pamiętać, iż opalenizna zwiększa ryzyko reakcji niepożądanych, w tym poparzenia skóry.
Co więcej, włosy w okolicy zabiegowej powinny być zgolone przed zabiegiem, a ewentualne „niedociągnięcia” są usuwane jeszcze przed rozpoczęciem właściwego zabiegu. Jest to niezwykle istotne, ponieważ w przypadku wykonywania zabiegu na niezgolonych włosach może dojść do pochłaniania i kumulacji energii lasera. To może skutkować powstaniem dużej ilości ciepła na powierzchni skóry i doprowadzić po prostu do poparzenia skóry.
Jeżeli chodzi o poziom odczuwania podczas zabiegu, jest on sprawa indywidualna i zależy od progu bólu danej osoby. Z tego względu, okolice szczególnie wrażliwe przed zabiegiem można znieczulić przy pomocy kremu znieczulającego lub też poprzez miejscowe schładzanie skóry w miejscu zabiegu. Schładzanie skóry dodatkowo odbiera ciepło powstałe podczas zabiegu i zmniejsza ryzyko uszkodzenia termicznego skóry.
3. Po zabiegu
Przede wszystkim, nie należy się dziwić, gdy włosy po zabiegu „pozostają na miejscu” – to normalne. Co więcej, wypadanie włosów można zresztą zauważyć dopiero po ok 2-4 tygodniach po zabiegu. Wtedy to też zaczynają odrastać te włosy, których cebulki nie zostały zniszczone przez światło lasera.
W rzeczywistości, podczas jednego zabiegu możliwe jest usunięcie około 20% włosów. Aczkolwiek, z każdym kolejnym zabiegiem włosy odrastają słabsze, cieńsze i jaśniejsze.
Regeneracja skóry po epilacji
Z uwagi na podrażnienia skóry po zabiegu, wskazane jest stosowanie specjalistycznych środków pozabiegowych. Mają one na celu łagodzenie zaczerwienionej, podrażnionej skóry, regenerację naskórka oraz zmniejszanie występującego obrzęku. W związku z podrażnieniem skóry, należy ją myć wyłącznie przy pomocy łagodnych środków myjących.
Dodatkowo, w tym czasie nie należy wykonywać jakichkolwiek zabiegów ani czynności podrażniających skórę, nie wolno też jej opalać. Dopiero po ustaniu objawów pozabiegowych, można powrócić do codziennej pielęgnacji skóry, adekwatnej dla danej okolicy ciała.
Możliwe skutki uboczne epilacji laserowej
Typowym objawem ze strony skóry po zabiegu jest, przede wszystkim, pojawienie się zaczerwienienia, podrażnienia oraz obrzęk okołomieszkowy. Aczkolwiek, objawy te ustępują zazwyczaj po kilku – kilkunastu godzinach po zabiegu. W rzadszych przypadkach (skóra bardzo delikatna, cienka), może to potrwać nawet do kilku dni.
Niezwykle istotną częścią bezpiecznego przeprowadzenia zabiegu laserowego jest posiadanie okularów ochronnych – zarówno u pacjenta, jak i osoby wykonującej zabieg!
Co więcej, okulary muszą być prawidłowo dobrane do określonej długości fali. Należy o tym bezwzględnie pamiętać, gdyż brak okularów może skutkować utratą wzroku!
Do cięższych objawów ubocznych podczas zabiegu depilacji laserowej można zaliczyć również poparzenie skóry.
Poparzenie skóry może wystąpić wskutek:
- zastosowania zbyt agresywnych parametrów zabiegowych,
- wykonania zabiegu na opalonej, podrażnionej skórze lub z przerwaniem jej ciągłości,
- gdy pacjent przyjmuje środki fotouczulające,
- nieuwagi osoby wykonującej zabieg – wielokrotnego naświetlenia tej samej okolicy zabiegowej.
Możliwe skutki uboczne to m.in.:
- nadmierny i długo utrzymujący się rumień na skórze,
- pęcherzyki i pęcherze na skórze (w następstwie mogą przerodzić się w nadżerki lub owrzodzenia z ryzykiem nadkażenia bakteryjnego),
- blizny (na skutek infekcji skóry),
- przebarwienia i odbarwienia skóry (najbardziej możliwe u osób z ciemniejszą skórą – fototyp III i wyżej, i zazwyczaj pozostają na stałe. A u osób z jasnym fototypem – jeśli występują to zazwyczaj są przejściowe),
- uaktywnienie opryszczki,
- pojawienie się siwych włosów (leukotrychia) – zniszczenie melanocytów w strukturze włosów bez uszkodzenia komórek macierzystych włosa,
- nasilenie bielactwa, łuszczycy, choroby Dariera,
- wystąpienie wybroczyn i siniaków – szczególnie na kończynach dolnych,
- pojawianie się podwójnych włosów wyrastających z tego samego mieszka włosowego – pili bigemini.
Epilacja laserowa – co po zabiegu?
Czas rekonwalescencji
Przede wszystkim, zaraz po zabiegu skóra jest przez kilka do kilkunastu godzin podrażniona, zaczerwieniona, może również występować obrzęk. Co więcej, w przypadku skór bardzo wrażliwych, ten stan może utrzymywać się nawet do kilku dni.
Po przeprowadzonym zabiegu depilacji laserowej nie należy:
- stosować gorących ani zimnych kąpieli,
- korzystać z saun i basenów,
- stosować środków podrażniających skórę,
- stosować środków z zawartością alkoholu,
- opalać się – do 4 tygodni po zabiegu,
- stosować samoopalaczy – 3-4 tygodnie po zabiegu,
- i na koniec – wykonywać zabiegów mających na celu złuszczanie naskórka (peelingów) – ok. 2-3 tygodnie.
Pielęgnacja domowa po zabiegu
Z uwagi na prawdopodobne podrażnienie skóry po zabiegu, zaleca się używanie profesjonalnych kosmeceutyków pozabiegowych. Przyniosą one ulgę, złagodzą dolegliwości, zapobiegną również powstawaniu obrzęku. W dodatku, uspokoją skórę i przywrócą jej normalny próg wrażliwości.
Jak wydłużyć efekty zabiegów?
W drodze do pozbycia się zbędnego owłosienia z zastosowaniem fotoepilacji, jedną z najistotniejszych rzeczy jest bez wątpienia regularność i odpowiednie odstępy czasu pomiędzy zabiegami (związane m.in. z fazami wzrostu włosów).
Tempo efektów zabiegów epilacji jest kwestią mocno indywidualną. Dlatego warto swoją drogę zabiegową zaplanować i monitorować wspólnie z wykwalifikowanym specjalistą, który dopasuje i zarekomenduje odpowiedni dla nas sposób działania.
Epilacja laserowa okiem eksperta – najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi
Każdego z moich pacjentów zawsze informuję o wszystkich kwestiach omówionych w powyższych zagadnieniach. Dodatkowo, jestem gotowa odpowiedzieć – podczas konsultacji oraz po zabiegu – na wszelkie, nasuwające się pytania.
Jednakże, szczerze przyznaję, jest jedno często zadawane, nurtujące wielu pacjentów pytanie, na które nie znajduję jednoznacznej odpowiedzi:
Który laser do depilacji wybrać?
Krótko mówiąc – nie istnieje jeden najlepszy laser!
Najlepszą opcją byłoby, gdyby w jednym miejscu znajdowało się kilka różnorodnych laserów tak, aby móc dobrać typ lasera / długość fali do fototypu skóry. Prawdę mówiąc, byłoby to rozwiązanie wręcz idealne.
Jednak zazwyczaj mamy w gabinecie lub klinice do dyspozycji jeden laser i trzeba operować parametrami zabiegowymi w celu dopasowania procedury zabiegowej dla danej osoby. Oczywiście, sytuacją najbardziej pożądaną jest jasna skóra i ciemne włosy – w takim przypadku zabieg jest najbardziej efektywny i bezpieczny.
Warto zauważyć, że w przypadku osób o ciemnym fototypie skóry, dla bezpieczeństwa, zaleca się stosowanie laserów neodymowo-yagowych. Pomimo, iż zabieg jest nieco mniej skuteczny (światło emitowane przez laser Nd:YAG jest słabiej wychwytywane przez chromofor – melaninę w stosunku do światła laserów diodowych i aleksandrytowych), jest zdecydowanie bezpieczniejszy dla ciemniejszej skóry.
Dowiedz się więcej na temat laseroterapii, w medycynie estetycznej:
– laseroterapia (więcej tutaj);
– laseroterapia na przebarwienia (więcej tutaj).